مشكلات پوستی همراه با مصرف کورتون

کورتون‌ها داروهای بسیار محبوبی بین پزشکان و بیماران هستند؛ چراکه علائم را به خوبی کاهش می‌دهند و به همین دلیل بسیار پرمصرف هستند؛ اما متأسفانه گاهی بدون توجه به عوارض آنها به صورت بی‌رویه استفاده می‌شوند. این مسئله تا جایی پیش رفته که دگزامتازون تزریقی شایع‌ترین داروی تجویزی در کل نسخ دارویی کشور است. کورتون که به آن استروئید (کورتیزون یا کورتیکواستروئیدها) گفته می‌شود ترکیباتی هستند که به شکل طبیعی به وسیله غده فوق کلیوی و تحت عنوان هورمون کورتیزول تولید می‌شود و از اثرات آن باید به کم شدن التهاب، مهار نسبی سیستم ایمنی بدن، تقسیم سلولی و ساخت DNA اشاره کرد.

در زمینه پزشکی و جهت استفاده‌های متعدد داروهای استروئیدی توسط انسان و مشابه با کورتیزون بدن تحت عنوان کورتیکواستروئید ابداع شده است و به شکل‌های مختلفی مانند خوراکی، تزریقی، پماد، اسپری و قطره برای بیماران استفاده می‌شود که استفاده از هر یک از آنها بستگی به نوع و شدت بیماری دارد.عوارض داروهای کورتونی به میزان و مدت مصرف آنها بستگی دارد. هر چه مقدار و مدت درمان بیشتر باشد عوارض آن بیشتر خواهد بود. در ادامه به عوارض مصرف کورتون بر پوست پرداخته می‌شود.

تغییرات پوستی

تغییرات پوستی از عوارض شایع مصرف کورتون است. به طور کلی مهم‌ترین این عوارض عبارتند از:

• خطوط بنفش رنگ پوستی
• نازک شدن پوست
• کبود شدن پوست به راحتی و بعد از ضربات ملایم
• پوست چرب
• آکنه
• کند شدن بهبودی زخم‌های پوستی
• التهابات پوستی

ترک‌خوردگی پوست

در این بیماری ترشح کورتونی داخل بدن افزایش یافته که همراه عوارض متعددی از جمله دیابت، عفونت‌ها، پوکی استخوان و استریا یا ترک‌خوردگی‌های پوستی می‌باشد. به عبارتی مصرف خارج از قاعده داروهای کورتونی چه به شکل خوراکی و تزریقی و چه به صورت موضعی می‌تواند به عوارض خاص این مواد از جمله ترک‌خوردگی‌های پوستی منجر گردد.

این ترک‌ها در ابتدا قرمز ارغوانی بوده و به تدریج رنگ خود را از دست داده و حتی گاهی کمرنگ و سفید می‌گردند. متأسفانه در موارد متعددی این ترک‌های پوستی ناشی از مصرف نادرست، نابجا و طولانی مدت پمادهای کورتونی به ویژه انواع پرقدرت آن مانند پماد کلوبتازول می‌باشد. باید از استفاده بدون تجویز، ناآگاهانه و طولانی مدت پمادهای کورتونی به ویژه انواع قوی‌تر آن مانند کلوبتازول به خصوص در نواحی که پوست نازک‌تر است مانند صورت، زیر بغل و کشاله ران، پرهیز نمود؛ زیرا مصرف آنها حتی بعد چند هفته می‌تواند به بروز استریاهای وسیع و بدشکل پوستی منجر گردد.

متأسفانه این ترک‌های پوستی در اکثر موارد غیرقابل درمان است و بهینه است در درمان مشکلات جلدی به جای درمان خودسرانه با پمادهای کورتونی قوی مانند کلوبتازول با پزشک متخصص و متبحر مشورت نمود تا در صورت نیاز از پماد کورتونی آن هم با قدرت متناسب جهت درمان ضایعه و به مدت زمان مناسب استفاده شود که هم بهبودی حاصل گردد و هم از عوارض اجتناب شود.

مشكلات پوستي در درمان بیماری با کورتون

معمولاً براي درمان پسوريازيس، اگزما و خارش پوست كرم‌ها يا پمادهايي تجويز مي‌شود كه پايه آن كورتيزون (كورتون) است و متأسفانه براي پوست ضررهايي دارد. به عقيده متخصصان پوست، مصرف طولاني‌مدت اين داروها امكان اتروپي پوست را در پي دارد. به اين ترتيب كه پوست تغییر رنگ مي‌دهد، نازك مي‌شود و موهاي خود را از دست مي‌دهد و مويرگ‌هاي زير آن نمايان مي‌شود. اين مشكل با استفاده زياد و چندهفته‌اي از كورتون‌ها به وجود مي‌آيد. متخصصان توصيه مي‌كنند ‌ هيچ‌گاه دست به خود درماني با انواع پمادها يا داروهاي حاوي كورتون نزنيد.

انواع داروهای کورتون موضعی

کورتیکواستروئیدها که به نام کورتون نیز شناخته می‌شوند بر اساس قدرتشان گروه‌بندی می‌شوند.

1. کورتیکواستروئیدهای بسیار قوی: کلوبتازول (Clobetasol)، هالوبتازول (Halobetasol)
2. کورتیکواستروئیدهای قوی: دزوکسی متازون (Desoximetasone)، هالسینوناید (halcinonide)، تریامسینولون (Triamcinolone)
3. کورتیکواستروئیدهای متوسط: بتامتازون (betamethasone)، فلوئوسینولون (Fluocinolone)، فلوتیکازون (Fluticasone)، مومتازون (Mometasone)
4. کورتیکواستروئیدهای ضعیف: هیدروکورتیزون (Hydrocortisone)

افراد منع از مصرف کورتون

برخی افراد بهتر است در مصرف این داروها محتاط باشند، از جمله:

• سالمندان: این داروها در سالمندان مبتلا به فشار خون بالا و پوکی استخوان باعث بروز عوارض جانبی بیشتری می‌شود. شانس احتمال ابتلا این بیماری در زنان شایع‌تر است.
• کودکان: مصرف کورتیکواستروئیدها می‌تواند منجر به سرخک یا آبله مرغان شود.
• زنان شیرده: کورتیکواستروئیدها با تأثیر در شیر مادر می‌تواند باعث تأخیر در رشد کودکان شود.

روش‌های کاهش عوارض کورتون

مصرف کورتون البته در درمان بسیاری از بیماری‌ها حیاتی و لازم است و باید عوارض آن را به نوعی پذیرفت. خوشبختانه تمهیداتی برای کاهش این عوارض وجود دارد که به آنها اشاره می‌شود:

1 ـ کورتون‌ها را باید فقط زمانی که لزوم مصرف آن مشخص است، استفاده کنیم.
2 ـ کمترین میزان ممکن را استفاده کنیم و در کوتاه‌ترین زمان، درمان را به پایان برسانیم.
3 ـ تا حد امکان از فرم موضعی مثلاً اسپری یا تزریق در مفصل استفاده کنیم.
4 ـ عوارض دارو را با درمان‌های کمکی کم کنیم، مثلاً برای کاهش عارضه پوکی استخوان استفاده از کلسیم و ویتامین D و برای کاهش فشار خون، محدودیت نمک مصرفی مؤثر است.
5 ـ تا حد امکان از داروهای کوتاه اثر مثل هیدروکورتیزون و پردنیزولون استفاده شود.

یادآوری این نکته لازم است که برای بسیاری از بیماری‌ها، استفاده کوتاه مدت کورتون و برای برخی بیماری‌ها استفاده درازمدت و حتی مادام‌العمر کورتون‌ها لازم است؛ اما باید عوارض این داروها را بدانیم و هرگز آنها را بی‌جا مصرف نکنیم.